«Մենք վաղուց պետք է Կասպից ծովի ափին լինեինք՝ բարեկամ թալիշների դրացիությամբ». «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Մեր հյուրն է պատմաբան Արտակ Մովսիսյանը
– Պարոն Մովսիսյան, հաճա՞խ է եղել մեր պատմության մեջ, երբ հաղթել ենք ռազմի դաշտում, բայց պարտվել ենք դիվանագիտական սեղանի առջև:
– Ընդհանրապես ամբողջ աշխարհի պատմության մեջ բավականին շատ են դեպքերը, երբ պատերազմ մղելուց հետո դիվանագիտական սեղանի շուրջ արդյունքը չի լինում ռազմաճակատային գիծը: Եվ դա բնական է: Որովհետև, ի վերջո, ցանկացած պատերազմից հետո հաշտության բանակցություններ են տեղի ունենում, լինում են զիջումներ և փոխզիջումներ:
– Մեր այսօրվա իրողությունների համատեքստո՞ւմ ինչպես մեկնաբանենք ձեր տեսակետը:
– Ամեն երևույթ պետք է նայել իր համատեքստում: Մեր դեպքում, դեռևս կհիշեք, երբ 1993–94 թվականներին հաղթականորեն առաջ էինք գնում, այն միտքն էր շրջանառվում, որ մենք ավելին պետք է գրավենք, որպեսզի բանակցությունների ժամանակ փոխզիջման համար ինչ–որ բան ունենանք: Այսօր շատ տխուր է, երբ մարդիկ զիջման մասին են մատծում: Այն է` ազատագրված տարածքներ` կարգավիճակի դիմաց, կամ` խաղաղության դիմաց:
Բայց վերջին հաշվով շատ ավելի լուրջ պետք է նայել հարցին`ազատագրված տարածքներում զոհված մեր մարտիկների արյունը ջուր չէր, որ հենց այնպես զիջես: Պետք է մտածել ծանրակշիռ փոխզիջման մասին և ոչ թե զիջումների: Ընդ որում, եթե փոխզիջմամբ ձեռք բերված համաձայնությունը շատ կարևոր արժեք է ունենալու երկրի և ազգային շահերի տեսանկյունից:
Այնպես որ, ոչ թե հախուռն ձևով` «ազատագրված տարածքները` կարգավիճակի դիմաց» սկզբունքով շարժվենք, այլ շատ ավելի սթափ ու շատ ավելի կշռադատված մոտեցում ցուցաբերենք: Ի վերջո, մենք այսօր հաղթող կողմ ենք:
Բազմաթիվ դեպքեր են եղել, երբ ադրբեջանցիների հետ տարբեր քննարկումների ժամանակ նրանց հարց ենք տվել` մեր տեղը լինեի՞ք` ի՞նչ կանեիք: Միանշանակորեն պատասխանել են` մենք չէինք բանակցի, որովհետև մենք հաղթող կլինեինք:
Ուստի անհասկանալի է այլ մոտեցումը մեր պատասխանատուների կողմից: Ընդ որում, ես այն չեմ ուզում կապել ոչ Լևոն Տեր–Պետրոսյանի, ոչ ՀՀՇ–ի հետ: Նաև չեմ ցանկանա, որ ինքս այս ելույթները հանրայնացնող լինեմ: Ուղղակի, ազգային շահերի գիտակցությունից ելնելով, հստակ մոտեցում պետք է ունենանք` մենք ինչի՞ ենք հասել, ո՞ր պահին և ո՞ր հարցում պետք է անզիջում լինենք և ո՞ր պահին պետք է մտնենք բանակցությունների մեջ և փորձենք գալ ընդհանուր հայտարարի:
– Այսպես է նաև հարցը դրվում` մասը տանք ամբողջը պահելու համար: Այս թեզն իր մեջ պարտվողականությո՞ւն է պարունակում: Կամ գուցե մենք այնքան ենք թուլացել այս տարիների ընթացքում, որ հասել ենք այս կետին:
– Ես չէի ուզենա գնահատականներ տալ, որովհետև դրա համար պետք է լիակատար ինֆորմացիա ունենալ: Բայց նման ինֆորմացիա կարող են ունենալ մարդիկ, ովքեր ի պաշտոնե դրանց տիրապետում են: Բնականաբար, միշտ լինում է ինչ–որ բան, որ չի ասվում հասարակ քաղաքացուն, այն մնում է ղեկավար շրջանակների սեփականություն որպես: Ես ինքս էլ հասարակ քաղաքացու կարգավիճակում եմ, և իմ տեղեկությունները լրատվամիջոցներից եմ քաղում:
Իսկ եթե կոնկրետացնենք և անդրադառնանք «մասը` ամբողջի փոխարեն» սկզբունքին, ապա նախ պետք է հարցին նայել ընդգրկուն հայացքով` ո՞ր մասն ես տալիս և ի՞նչն ես փրկում: Նաև հաջորդ հարցին պատասխանես`արդյ՞ք տվյալ դեպքում փրկելու խնդիր մենք ունենք:
– Իսկ աշխարհաքաղաքական կենտրոնների, աշխարհի մեծ խաղացողների դերակատարությունն իրո՞ք մեծ է այս հարցի լուծման գործում:
հարցի լուծման գործում:
– Կանոնիկ մի բան կարելի է ասել. միշտ էլ աշխարհի խաղացողները կարևոր դերակատարություն ուենցել են փոքրերի կոնֆլիկտների հարցում: Սակայն դրա հետ միասին միշտ էլ վճռորոշ է եղել փոքր երկրների դիրքորոշումը: Եթե քո ազգային ազատագրական պայքարում մինչև վերջ պինդ կանգնում ես, կարող ես, հակառակ մեծ խաղացողների կամքի, հաղթանակ գրանցես:
Փայլուն օրինակը Լեռնահայաստանի պայքարն էր Նժդեհի գլխավորությամբ: Երբ կարծես արդեն ամեն ինչ հակահայկական մակարդակով լուծված էր. Անտանտը հետ էր քաշվել մեր տարածաշրջանից, բոլշևիկյան Ռուսաստանը քեմալական Թուրքիայի և բոլշևիկյան Ադրբեջանի հետ որոշել էին Հայաստանից բան չթողնել, այս պայմաններում Նժդեհի ղեկավարած Լեռնահայաստանի պայքարը ցույց տվեց, որ այնքան էլ այդպես չէր: Այդպես չէր, որ եթե մեծ տերությունները որոշել են, ուրեմն մենք ոչինչ չէինք կարող անել: Շատ կարևոր է հողի վրա ապրողի վճռականությունը:
Պատմության մեջ այդպիսի օրինակներ շատ կան, երբ գերտերությունները փորձել են հասնել մի բանի, բայց իր ազգային ազատագրական պայքարով փոքր ժողովուրդը հակառակ է գնացել նրան և հաղթող դուրս եկել վերջնարդյունքում:
– Այսինքն` ժողովրդի ոգին կարևոր է և կարող է որոշիչ լինել:
– Ե՛վ ոգին, և՛ պոտենցիալը: Ցավոք սրտի, մենք մեր ողջ պոտենցիալը դեռևս չենք օգտագործել 1990–ականներից այս կողմ: Մեր մտավոր պոտենցիալը, նաև` դրսում եղած պոտենցիալը: Մեր իշխանավորները այլ բանով են զբաղված եղել ավելի շատ: Լևոն Տեր–Պետրոսյանի ժամանակներից սկսած մինչև հաջորդ երկու նախագահները: Ազգային ուժերի համախմբում չի եղել: Մինչդեռ մենք շատ վաղուց պետք է Կասպից ծովի ափին լինեինք՝ բարեկամ թալիշների դրացիությամբ: Հայաստանում և Հայաստանից դուրս մեր ունեցած ողջ պոտենցիալը գուրծադրելու պարագայում Կուր գետը պետք է լիներ մեր հյուսիս–արևելյան սահմանը: Եվ վաղուց այս հարցը պետք է փակված լիներ:
Բայց մեզ մոտ այլ վեկտորներով են ուղղորդվում: Մեր պոտենցիալը ցաք ու ցրիվ է լինում աշխարհով մեկ: Իշխանությունը ծառայում է ոչ թե ազգային, այլ անհատական պատեհապաշտական նպատակների համար: Եվ այսպես` սկսած առաջին իշխանությունից, ովքեր այսօր օպոզիցիա են խաղում…
Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում:
"Миссия Добро": Волонтеры из РФ помогают армянским детям с особенностями развития
В Ханты-Мансийском автономном округе-Югре прошел медиатур для иностранных журналистов аккредитован...
Европейская помощь или вмешательство? Спешные шаги Калласа: «Паст»
Обещают «сожрать» право граждан Армении на свободный выбор: «Паст»
Тегеран-Москва-Ереван: формирующаяся новая ось в Евразии: «Паст»
Впервые гражданин РА был удостоен «Почетной грамоты» от президента РФ: «Паст»
С азербайджанской железнодорожной станции Беюк-Кясик отправлен состав с топливом для Армении
Очередная неудача Никола Пашиняна: «Паст»
Итальянский городок в Тоскане платит $30 000 за переезд — с одним условием
Напряжная ситуация во дворе церкви
