44-օրյա պատերազմն ավելի է մեկուսացրել իր իսկ երկրում արտաքսված Աքրամ Այլիսլիին
«Ամեն օր տարեց գրողը նստում է Կասպից ծովի ափից ոչ հեռու գտնվող իր բնակարանում ու կարդում, բայց քիչ՝ վատ տեսողությունը թույլ չի տալիս: Չնայած նա կարող է դուրս գալ բնակարանից և հիանալ կապտամոխրագույն ծովով, նրա ֆիզիկական աշխարհը սահմանափակված է այս փողոցներով», - այս տողերով է Ղարաբաղի հարցով հայտնի փորձագետ Թոմաս դը Վաալը սկսում է իր ուշագրավ հոդվածը ադրբեջանցի նշանավոր գրող, հրապարակախոս Աքրամ Այլիսլիի մասին:
2013 թվականին իր «Քարե երազներ» սկանդալային վեպի լույսընծայումից հետո Այլիսլին հայտնվեց պաշտոնական Բաքվի և ադրբեջանական հասարակության կոշտ քննադատության ալիքի տակ: Գիրքը, որը պատմում է անցած դարավերջին Նախիջևանի երբեմնի հայաբնակ Ագուլիսի հայերի նկատմամբ բռնությունների մասին, Այլիսլիին դարձրեց մերժված և մեկուսացված: Բողոքի ակցիաներ, մահվան սպառնալիքներ, Այլիսլիին մեղադրեցին հայամետ լինելու, ադրբեջանցիների ինքնությունը վիրավորելու մեջ: Ադրբեջանցի պատգամավորներից մեկը նույնիսկ 10 հազար մանաթ խոստացավ Այլիսլիի ականջը բերելու համար: Հեղինակի գրքերը փողոցներում այրեցին՝ զրկելով նրան բարձր կոչումներից ու թոշակներից: 2016 թվականից Այլիսլին չունի անձնագիր և չի կարող լքել երկրի սահմանները, նույնիսկ հեռանալ մայրաքաղաքից: Այսօր 84-ամյա գրողը գրեթե դուրս չի գալիս Բաքվի կենտրոնում գտնվող իր բնակարանից՝ մեկուսանալով հանրությունից:
«Արդեն քանի տարի է գրականությունն իմ միակ փրկությունն է արտաքին աշխարհի կեղտից: Այստեղ ինձ համար ավելի շատ օդ կա, քան ողջ Բաքվում», - գրում է Այլիսլին Թոմաս դը Վաալին ուղարկած նամակում։
Դը Վաալը, “Open Democracy”-ում հրապարակված իր հոդվածում պատմելով Այլիսլիի անցած ուղու, կրած զրկանքների ու ճնշումների մասին, նրա կերպարն ու գործունեությունը դիտարկում է 1990-ականների Ղարաբաղյան պատերազմի և անցած տարվա իրադարձությունների լույսի ներքո: «Տպագրելով իմ վեպը՝ ես շատ հայերի փրկեցի ադրբեջանական ատելությունից: Ես հպարտ եմ ու միշտ հպարտ եմ լինելու», - մեջբերում է դը Վաալը Այլիսլիի հետ օգոստոսին ունեցած նամակագրությունից՝ հավելելով՝ «չնայած նրան լռեցրեցին, Այլիսլին հույս ունի, որ իր գիրքը ինչ-որ ազդեցություն ունեցել է»:
Աքրամ Նաիբովը ծնվել է 1937 թվականին Նախիջևանի Այլիս՝ երբեմնի Ագուլիս գյուղում: Շատերի համոզմամբ, հենց գյուղում անցկացրած տարիներն ու աղքատ մանկությունը մեծ ազդեցություն են թողել Այլիսլիի գրական ոճի ձևավորման վրա՝ հետագայում արտացոլվելով նրա ստեղծագործություններում ու կերտած կերպարներում: Հայկական եկեղեցու ավերակները Այլիսլիի մանկության ամենախոսուն պատկերներից է: «Իմ ողջ գիտակից կյանքի ընթացքում ես կարեկցանք եմ տածել հայերի նկատմամբ, քանի որ վաղ մանկությունից մայրս, լինելով հավատացյալ մուսուլման, ամեն օր ինձ պատմում էր 1919 թվականին հայերի նկատմամբ թուրքերի վայրագությունների մասին», -իր նամակում գրում է Այլիսլին: Այնուհանդերձ, ադրբեջանցի գրողը պնդում է, որ «Քարե երազներ»-ում հայամետ դիրքորոշում չի արտահայտել և նպատակ չի ունեցել արդարացնել հայերի գործողությունները ղարաբաղյան հակամարտության տարիներին: «Նրանք իսկապես հանցավոր և անմիտ գտնվեցին՝ գրավելով Ղարաբաղի հարակից 7 շրջանները, և դրա համար բարձր գին վճարեցին», - կարծում է ադրբեջանցի գրողը:
Դը Վաալը գրում է, որ անցած տարի հայ-ադրբեջանական հակամարտության բռնկումը ավելի մեկուսացրեց Այլիսլիին, չնայած հիմնախնդիրը դեռ լուծված չէ, և նրա նման այլախոհների ձայնի կարիքը հիմա շատ է զգացվում: «Երկար ժամանակ ես այն կարծիքին էի, որ իշխանությունները նախապես համաձայնեցրած ծրագիր ունեն մինչև կյանքիս վերջը ինձ փակի տակ պահելու», - կարծում է տարեց գրողը:
Թոմաս դը Վաալը գրում է, որ իր իսկ երկրում արտաքսված գրողը, որին քչերն են հրապարակավ աջակցում Ադրբեջանում, կարող է մոռացվել: Իսկ Այլիսլիի կարծիքով՝ հենց հիշողությունն է պայմանավորում մարդկանց քայլերը: «Մենք այնքան լավ բաներ ունեինք, երբ միասին էինք: Բայց չգիտես ինչու բոլորը որոշեցին լռել այդ մասին: Կարծես ինչ-որ անհասկանալի աղետ պատահեց՝ մի վայրկյանում ջնջելով մարդկանց հիշողությունը: Սակայն հենց հիշողությունն է մեզ առաջ մղում մեր բոլոր գործերում: Բայց հիմա բոլորը կարծես որոշել են ապրել առանց հիշողության», - ասում է Այլիսլին նրանց, ով ուզում է լսել:
Իջևանում 15 տարեկան տղայի են դանակահարել. ավտովթար ու վիճաբանություն (տեսանյութ)
Քաղաքական մտքի և քաղաքական հասունության ժամանակն է. Վահե Հովհաննիսյան
Համբերության բաժակը լցվել է. ի՞նչ կնախաձեռնի Ռուսաստանը. «Փաստ»
Հասնինք Սասուն, մտնինքն Վան. շրջապտույտ, որ կայսրությունները սերմանել են մեզանում, որ չունենանք պետո...
Մեծ մեծ խոսելով չէ, պոռոտախոսությունը միշտ հակառակ էֆեկտն է ունենում. Մհեր Ավետիսյան
Հայկ Սարգսյանը ցանկանում է ՇՄ նախարար դառնա՞լ. «Փաստ»
Արևային մարտկոցները կդառնան ավելի անվտանգ առանց արդյունավետության կորստի. ի՞նչ են մտածել գիտնականներ...
Ինչ եղանակ կլինի առաջիկա օրերին
Բայդենը որոշում է կայացրել սեպտեմբերի 11-ի կազմակերպչի վերաբերյալ
Երբ տարածաշրջանից հեռու երկրները հայտարարում են, թե ԵՄ առաքելությունն ապահովելու է Սյունիքում անվտան...
