Թուրքիա vs ՆԱՏՕ. «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«Carnegie» հիմնադրամը հոդված է տպագրել ՆԱՏՕ–ի և Թուրքիայի հարաբերությունների, նրանց միջև առկա տարաձայնությունների ու դրանց հաղթահարման հեռանկարների մասին: Ներկայացնում ենք մասնակի կրճատումներով:
Մինչև Էրդողանն սպառնում է ՆԱՏՕ–ի իր դաշնակիցներին, թե կվերանայի ռազմական համագործակցության պայմանները, Բրյուսելում ակտիվորեն քննարկում են դաշինքի համար թուրքական սպառնալիքը:
Թուրքական կողմից ավելի ու ավելի հաճախ են խոսակցություններ լսվում այն մասին, որ Թուրքիան պետք է լքի դաշինքը: ՆԱՏՕ–ի ներկայացուցիչներն իրենց ավելի զուսպ են պահում, բայց երկու կողմն էլ միմյանց նկատմամբ բազմաթիվ դժգոհություններ ունեն, որոնք ավելանում են այն հարցերին զուգահեռ, որոնց շուրջ Անկարան ու Բրյուսելը համաձայնության գալու հնարավորություն գրեթե չունեն:
Հունիսի վերջին Էրդողանը հերթական անգամ մեղադրեց ՆԱՏՕ–ին «ահաբեկիչների հետ համագործակցելու» մեջ: Իսկ ահաբեկիչներ ասելով՝ Թուրքիայի նախագահը նկատի ուներ սիրիական քրդերի ջոկատները, որոնք կռվում են ԻՊ–ի դեմ և որոնց Պենտագոնը զենք է սկսել մատակարարել դեռ 2016–ի մայիսից:
Իսկ դաշինքում այլ տեսակետ ունեն: ՆԱՏՕ–ի ղեկավարությունը համարում է, որ սիրիական քրդերն արդյունավետ ռազմական ուժ են ԻՊ–ի դեմ պայքարի հարցում, և նրանց հետ համագործակցությունն անհրաժեշտ է Սիրիայում և Իրաքում գործողությունների հաջող ընթացքի համար: Սակայն Թուրքիան տարբերություն չի դնում սիրիական քրդերի ու ԻՊ–ի զինյալների միջև, պնդելով, որ թե մեկը, թե մյուսը «ահաբեկիչներ» են: Անկարան բազմիցս զգուշացրել է դաշնակիցներին, որ անհրաժեշտության դեպքում կարող է նոր ռազմական գործողություններ սկսել քրդերի դեմ Սիրիայի հյուսիսում:
Սակայն քրդերի շուրջ տարաձայնությունները կողմերի հարաբերությունները բարդացնող միակ հանգամանքը չեն: 2016թ. հուլիսի ռազմական հեղաշրջման ձախողված փորձից հետո Թուրքիայի ղեկավարությունը գնալով ավելի ակտիվորեն է իր արտաքին քաղաքականությունը վերածում ներքին գործերի շարունակության: Թուրքիայի բոլոր հիմնական ներքաղաքական խնդիրները՝ քրդերի հետ հակամարտությունը, հեղաշրջման կազմակերպիչների նկատմամբ հաշվեհարդարները, սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեն և այլն, այս կամ այն կերպ ազդում են Թուրքիայի միջազգային գործընկերների, այդ թվում՝ ՆԱՏՕ–ի հետ հարաբերությունների վրա:
Իր հերթին, ՆԱՏՕ–ն էլ Թուրքիայի նկատմամբ պակաս դժգոհություններ չունի, սակայն ի տարբերություն թուրքական կողմի, նախընտրում է սպասողական դիրք բռնել ու չի շտապում մեղադրանքներ առաջադրել: Իսկ ՆԱՏՕ–ի գլխավոր անհանգստություններից մեկը թուրքական բանակի ներկա վիճակն է, որը, ի դեպ, դաշինքում իր թվով երկրորդն է:
Չհաջողված հեղաշրջումից հետո թուրքական իշխանություններն իրականացրել են զանգվածային ձերբակալություններ և պաշտոնանկություններ: Ամենից շատ դրանցից տուժել են զինվորականները: Ձերբակալությունները խիստ նոսրացրել են թուրքական բանակի շարքերը: Այդ երկրի ԶՈՒ տվյալներով, որոնք ներկայացրել է Hurriyet Daily News–ը, հեղաշրջման փորձից 2 շաբաթ առաջ թուրքական բանակում ծառայել է ավելի քան 518000 մարդ, իսկ այսօր այդ թիվը 355212 է: Մեկ երրորդով կրճատվել է նաև գեներալների թիվը:
ՆԱՏՕ–ն նաև զգուշավոր կերպով հետևում է Թուրքիայի և Ռուսաստանի մերձեցմանն ու Մոսկվայի նախաձեռնած՝ սիրիական հակամարտության կարգավորման եռակողմ ձևաչափին Անկարայի մասնակցությանը: Դաշինքին չի կարող չանհանգստացնել նաև Անկարայի՝ Ռուսաստանից S–400 զենիթահրթիռային համակարգերի գնման հնարավոր գործարքը:
Թուրքիան ավելի ու ավելի համարձակ կերպով է սադրում ՆԱՏՕ–ին Մոսկվայի հետ իր սիրախաղերով և դաշինքի առանձին երկրների հետ կոնֆլիկտներով: Նա ցանկանում է լինել տարածաշրջանի առաջատար գերտերությունը և ինքնուրույն կայացնել որոշումներ:
Հենց դա էլ, ըստ էության, վերջին տարիներին նա անում է Մերձավոր Արևելքում, Ռուսաստանի, Իսրայելի և Եվրամիության հետ հարաբերություններում: Թուրքիայի ինքնուրույնության հերթական հստակ դրսևորումն էր Քաթարին ցուցաբերած աջակցությունը:
ՆԱՏՕ–ում մասամբ հասկանում են նոր Թուրքիայի տրամաբանությունը: Էրդողանը սադրիչ է, այդուհանդերձ, նա ՆԱՏՕ–ական սադրիչ է, այնպես որ նրա որոշ արարքների վրա (ինչպես, օրինակ, Ինջիրլիքի բազայի դեպքում) դաշինքը պարզապես աչք է փակում: Թուրքիան կարևոր ռազմավարական դիրք ունի Մերձավոր Արևելքի անհանգիստ տարածաշրջանում, ունի ելք դեպի Սև և Միջերկրական ծովեր: «Թուրքիայի հետ ամուր հարաբերությունների կառուցումը ՆԱՏՕ–ի գերակայություններից է»,– վերջերս Politico–ին տված հարցազրույցում ասել է ՆԱՏՕ–ի Ռազմական հանձնաժողովի նախագահ, գեներալ Պետր Պավելը:
ՆԱՏՕ–ից դուրս գալը նաև չի բխում հենց Թուրքիայի ռազմավարական շահերից՝ Անկարան պարզապես դաշինքին այլընտրանք չունի, և երկրի տնտեսությունը խիստ կապված է Արևմուտքի հետ: Անկարան մտադիր չէ դուրս գալ դաշինքից, որքան էլ որ դրան ձգտեն եվրասիական եղբայրության տեսությունների սիրահարները Ռուսաստանում և Թուրքիայում: Թուրքիան նախկինի պես կարևորում է իր անդամակցությունը ՆԱՏՕ–ին, ՆԱՏՕ–ն էլ կարևորում է Թուրքիային: Սակայն կողմերի համար գնալով ավելի դժվար, երբեմն էլ՝ անհնար է դառնում կոնկրետ հարցերի շուրջ համաձայնության գալը:
Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում