Հետընտրական Հայաստան՝ կեղծ օրակարգերով ու կուլիսային ռիսկերով. «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը (հեղինակ՝ Լևոն Մարգարյան) գրում է
Հետընտրական Հայաստանի քաղաքական քննարկումներն ակնհայտորեն կորցրել են այն ռիթմն ու հագեցվածությունը, որ նկատվում էր քարոզարշավի օրերին: Իշխանությունները կարծես անցել են ընդհատակ ու ենթադրաբար զբաղված են ԱԺ–ում ու գործադիրում քաղաքական դերակատարների վերաբաշխմամբ: Համեմատաբար հանդարտ, նախատոնական տրամադրությունների ֆոնին աչքի է ընկնում խորհրդարանական նոր ընդդիմության ներսում որոշակի հակասությունների սրում: Մեծ հաշվով, իհարկե, տրամաբանական է, որ քաղաքական համակարգը, որը ձևավորվում է զրոյից, հագեցված է լինելու սեփական դիրքավորումները հաստատել փորձող ուժերի միջև մրցակցությամբ: Ընդհանրապես մրցակցությունը քաղաքական ուժերի միջև, հատկապես հրապարակային դաշտում ողջունելի երևույթ է, ու հեղափոխական Հայաստանի դրական առանձնահատկություններից մեկը: Այնուամենայնիվ, ակնհայտ է, որ ներքաղաքական մրցակցության բովանդակությունը չի համապատասխանում հեղափոխական ակնկալիքների նշաձողին: Բացակայում է մրցակցության, փոխադարձ քննադատության բովանդակային մասը, փոխարենը գերիշխում է անձնական մակարդակի հասնող հակաքարոզչությունը: Արդյունքում հանրային օրակարգը, որ կարիք ուներ հեղափոխական առաջարկների, փոխարենը ստանում է քաղաքական փաթեթավորմամբ, բայց անձնական մոտիվներով հագեցած կեղծ օրակարգեր:
Նմանատիպ կեղծ օրակարգերից են, օրինակ, բիզնեսի ու քաղաքականության տարանջատման մասին վերջին քննարկումները: Ինքնին բիզնեսի ու քաղաքականության տարանջատումը կեղծ օրակարգ չէ, կեղծ է դրա մատուցումը, այդ մատուցման իրական ու հայտարարված նպատակների հակասությունը, դրա տակ ակնհայտ երևացող տողատակը: Բիզնեսի ու քաղաքականության տարանջատման խնդիրն, ընդհանրապես, այնքան հագեցած է ու բազմաշերտ, որ հնարավոր չէ, օրինակ, այդ խնդրի լուծումը պատկերացնել որևէ ուժի կամ անձի քաղաքականության մեջ լինել–չլինելուց: Այդ խնդիրը պահանջում է ինչպես դրա համակարգային վերլուծություն, այնպես էլ համակարգային լուծումներ:
Նախ պետք է հասկանալ, թե ինչ ասել է բիզնեսի և քաղաքականության կապ ու դրանց տարանջատում: Խոսքը հատկապես մեծ բիզնեսի մասին է: Անհնար է պատկերացնել, որ մեծ բիզնեսը չունենա քաղաքականության հետ հատման ու հակադրման գծեր: Խնդիրը այդ շահերի հակադրման ու հատման արտահայտման ձևերի մեջ է: Օրինակ Միացյալ Նահանգներում այդ շահերը արտահայտվում են լեգալ լոբբիստական կառույցների միջոցով, որոնք այս կամ այն խոշոր կապիտալի շահերը լոբբինգ են անում Սենատում կամ Կոնգրեսում: Եվրոպական երկրներում էլ քիչ չեն կուսակցություններ, որոնք վայելում են խոշոր կապիտալիստների աջակցությունը, ինչը իհարկե չի նշանակում, թե ծառայեցվում են այդ կապիտալիստների անձնական ու նեղխմբային շահերին: Այնպես որ, միայն մակերեսային սահմանմամբ խնդրի ախտորոշումը տալ հնարավոր չէ, պետք է հասկանալ, թե ինչ ունենք մենք և ինչ ենք ուզում:
Եվ հետո, նույնիսկ եթե խնդիրը ախտորոշված է ճիշտ, ապա դրա լուծումը հաստատապես լոկալ չէ: Խնդրի համակարգային լուծումը ենթադրում է այնպիսի մեխանիզմների ու երաշխիքների ներդրում, որ որևէ իրավիճակում մեծ բիզնեսը չկարողանա մտնել քաղաքական դաշտ ու թելադրել իր կամքը: Այդ մեխանիզմներից է , օրինակ, կուսակցությունների մասին նոր օրենքի ու կարգավորումների ներդրումը, որը, դիցուք, հստակ կֆիքսի կուսակցությունների ֆինանսավորման մեխանիզմները: Վերջերս, օրինակ, պարզ դարձավ, որ խորհրդարան անցած ու չանցած շատ ուժեր ֆինանսավորման հետ կապված ունեն որոշակի ստվերային ռիսկեր, երբ, օրինակ, նվիրատուն նվիրաբերում է քառապատիկ անգամ ավելի շատ գումար, քան կա նրա հայտարարագրում: Նման օրինակներ ու դրանց լուծման մեխանիզմներ էլի կարելի է թվել: Բայց լավ կլիներ, որ դրանով զբաղվեինք ոչ թե մենք, այլ այն ուժերը, որոնք իբրև համակարգային փոփոխությունների անվան տակ հետապնդում են լոկալ ու կոնկրետ նպատակներ, թիրախներ:
Մեծ հաշվով, իհարկե, Հայաստանի քաղաքական դաշտում նախկինում էլ են եղել վեհ նպատակների քողի ներքո անձնական ու լոկալ նպատակահարմարությունից դրդված նախաձեռնություններ: Սակայն հիմա, երբ քաղաքականությունից ու քաղաքական ուժերից հանրության սպասելիքները որակապես այլ մակարդակի են, հանրային սպասումներն ու ակնկալիքները նոր իրավիճակում մսխելը հղի է քաղաքական համակարգը կրկին հետ գցելու և նախորդ խաղի կանոնների դաշտ վերադարձնելու: Այս իմաստով շատ կարևոր է, որ ցանկացած ուժ, որ հանդես կգա համակարգային փոփոխությունների դրոշակով, հասարակության կողմից ստանա հստակ պարզաբանող հարցեր՝ բացառելու համակարգայինի անվան տակ լոկալ նպատակների իրացման հնարավորությունն ու քաղաքականության ներխմբային, ստվերային, կուլիսային ռիսկը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
Даст ли ход «папкам», или удовлетворится увольнением? «Паст»
Очередная «шустрость» свалить на других собственные ошибки: «Паст»
Своеобразная «концепция» «борьбы» с преступностью: «Паст»
Уголовное преследование в отношении предпринимателей продолжается: «Паст»
В списке основных налогоплательщиков также есть грузоперевозчики: «Паст»
Покорение арктической сцены Степанакертским русским драматическим театром
Между Николом Пашиняном и Араратом Мирзояном «пробежала черная кошка»? «Паст»
Сколько граждан РА, обучающихся за рубежом в последние годы, получили отсрочку от призыва на обязате...
Без Сюника не может быть Армении: Хачик Асрян
Своеобразное «продолжение» COP29 уже в Армении: опять продолжают лить воду на мельницу Азербайджана:...
