Նոր սկսվող անդրկովկասյան «մեծ խաղը» հավասարում է բազում անհայտներով, որն ինչ-որ մեկը ստիպված է լինելու լուծել. Տարասովը՝ «3+3» անդրկովկասյան ձևաչափ ստեղծելու մասին
Ռուս քաղաքագետ, Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի հարցով փորձագետ և «Ռեգնում» գործակալության խմբագիր Ստանիսլավ Տարասովն անդրադարձել է օրերս ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի արած հայտարարությանը «3+3» ձևաչափի ստեղծման վերաբերյալ, որին, ինչպես նախատեսվում է, պետք է միանան հարավկովկասյան երեք երկիր՝ Հայաստանը, Ադրբեջանը և Վրաստանը, և նրանց մեծ հարևաններ Իրանը, ՌԴ-ն և Թուրքիան:
Միևնույն ժամանակ Լավրովն ընդգծել էր, որ Թեհրանը, Անկարան և Բաքուն դրական են արձագանքել այդ գաղափարին: Լավրովը հույս էր հայտնել, որ Վրաստանը, չնայած տարաձայնություններին, ցանկություն կհայտնի ներգրավվել գործընթացին: ՌԴ արտգործնախարարը նշել էր նաև, որ «աշխատում են հայ գործընկերների հետ»:
Հոդվածագիրը հիշեցնում է, որ Վրաստանը նախկինում դեմ էր արտահայտվել նման ձևաչափով քննարկումներին մասնակցելուն՝ պայմանավորված Ռուսաստանի հետ հարաբերություններով: «Վրացական ուղղությունն իր վրա էր վերցրել Թուրքիան»,- նշում է Տարասովը:
«Ինչ վերաբերում է Երևանին, ապա Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը կառավարության ժամի ընթացքում արձագանքել է Լավրովի խոսքին՝ ասելով, որ Երևանը «նախ պետք է հասկանա, թե դա ինչ ձևաչափ է, ինչ նպատակով է իրականացվում, ինչ պայմաններում և ինչ սկզբունքներով պետք է գործի, և շատ այլ մանրամասներ, որպեսզի հստակ դիրքորոշում հայտնի այդ առիթով»»,- նկատում է փորձագետը:
«Այսօրվա դրությամբ նման մասնրամասներ չկան, և ոչ ոք չգիտի, թե Ռուսաստան-Թուրքիա-Իրան երկրներից որն է զբաղվում այդ նախագծի մշակմամբ կամ արդոք ընդհանրապես զբաղվում է: Այս առումով կարևոր յուրահատուկություն ընդգծենք: Չգիտես ինչու «3+3» ձևաչափի մասին Լավրովի հայտարարությունը որոշ լրատվամիջոցներ ներկայացնում են որպես «Մոսկվայի նոր առաջարկ», ինչն իրականությանը չի համապատասխանում: Առաջինը «Կովկասում կայունության և համագործակցության հարթակի» ստեղծման մասին խոսել է Անկարան 2008 թվականին Կովկասում տեղի ունեցած պատերազմից հետո: 1990-ականներից սկսած Թուրքիան մեկ անգամ չէ, որ հանդես է եկել տարածաշրջանային անվտանգության ձևաչափ ստեղծելու մասին հայտարարություններով, ձևաչափ, որն անորոշ բնույթ էր կրում: Այս առնչությամբ կարելի է վերհիշել, թե ինչպես էր 2000 թվականի հունվարի 16-ին Թուրքիայի նախագահ Սուլեյման Դեմիրելն առաջարկում նման միտք, սակայն ԱՄՆ-ի մանսակցությամբ: Առաջարկ է եղել նաև Հայաստանի նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից՝ ստեղծել «3+3+2» ձևաչափ՝ Հայաստան-Ադրբեջան-Վրաստան-Ռուսաստան-Թուրքիա-Իրան-ԵՄ և ԱՄՆ»,- հիշեցնում է քաղաքագետը:
Սակայն, ինչպես վերջինս նշում է, այն ժամանակ տարածաշրջանային անվտանգության մոդելի որոնումներն անարդյունք եղան, չհաջողվեց Ռուսաստան-Թուրքիա-Իրան համակարգի և Հայաստան-Ադրբեջան-Վրաստան ենթահամակարգի շահերին համապատասխան որոշման գալ:
«Այն ժամանակ արդեն աչքի էր ընկնում Անդրկովկասում երկխոսության միջոցով ամրապնդվելու Թուրքիայի ձգտումը: Իրանը նույնպես ձեռքերը ծալած չի նստել՝ ձգտելով թույլ չտալ, որ տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռումը շրջանցի իրեն, և որ տարածաշրջանային անվտանգության երաշխավորները միայն Ռուսաստանն ու Թուրքիան լինեն: Եվ ապարդյուն: Անկարան խոսել է Թեհրանի հետ դաշինքի տարբերակով համագործակցության հնարավորության մասին: Ի դեպ, 2009 թվականի հոկտեմբերին հայտնի Ցյուրիխյան արձանագրությունների ստորագրումը, որոնք նախատեսում են հարաբերությունների կարգավորում Թուրքիայի և Հայաստանի միջև, այդ միտման մի մասն էր՝ ուղղված քաղաքական գործընթացները ենթահամակարգից համակարգ տեղափոխելուն: Սակայն ամեն ինչ խափանվեց, երբ թուրքական խորհրդարանը հրաժարվեց վավերացնել համաձայնագիրը»,- վերլուծում է Տարասովը:
Մասնագետը նշում է, որ «վեցի» հարթակին Անկարան վերադարձել է միայն երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմից հետո: Միևնույն ժամանակ որոշ փորձագետներ սկսել են որպես Թուրքիայի գործողությունների պատճառներից մեկը դիտարկել ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը պարզեցնելու ցանկությունը: «Քանի որ ակնհայտ է, որ առանց «նոր Ցյուրիխի», այսինքն՝ առաջին հերթին Թուրքիայի և Հայաստանի միջև, ինչպես նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման, «վեցի հարթակի» մասին մտածել կարելի է միայն ակադեմիական մակարդակում: Իսկ այժմ տարաձայնություններ են ի հայտ եկել Բաքվի և Թեհրանի միջև, որոնք վերացնելը հեշտ չի լինելու, քանի որ դա կապված է և Անդրկովկասում Անկարայի ազդեցության ուժեղացման խնդրի և որպես ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի կայուն աշխարհաքաղաքական կողմնորոշման հարցի հետ: Այս ամենն այն մասին է, որ նոր սկսվող անդրկովկասյան «մեծ խաղը» հավասարում է բազում անհայտներով, որն ինչ-որ մեկն ստիպված է լինելու լուծել»,- նկատում է հոդվածի հեղինակը:
«Բայց ո՞վ: Առաջարկվող «Վեցի հարթակի» բոլոր անդամներից նման հնարավորություն ունի միայն Ռուսաստանը, սակայն դա նրա համար դեռևս ստատիկ բովանդակության սյուժե է, որի իմաստը իրավիճակը երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմից հետո տարածաշրջանում ստեղծված նոր ստատուս-քվոյի մակարդակում պահպանելն է: Նոր սահմանների առնչությամբ դժգոհություն հրապարակավ հայտնել է Թեհրանը, որը նոր աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների մտավախություն ունի: Կկանխի արդյո՞ք իրադարձությունների նման ընթացքը Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա կովկասյան պակտը: Հնարավոր է: Սակայն նման նախագծի իրագործման համար անհրաժեշտ է ժամանակ և անհավանական դիվանագիտական ջանքեր՝ ոչ միայն Մոսկվայի կողմից: Ըստ էության, տարածաշրջանում կայունությունը բխում է առաջին հերթին հենց տարածաշրջանի երկրների շահերից: Գործնականում իրական ներդրում է անհրաժեշտ «մեծ խաղի» յուրաքանչյուր մասնակցի կողմից, իսկ հեռանկարները մշուշոտ են առանց որևէ հստակության: Դեռևս մենք միայն խոսքեր ենք լսում»,- եզրափակում է Տարասովը:
A Free Mastercard and 10% idcoins with Cashless Payments. IDBank
The Results of the 19th Annual International Microelectronics Olympiad Summarized in Yerevan
UPay has joined Idram's Open QR infrastructure
Ucom’s 5G network launched in 11 new cities
IDBank warmly hosted children from the "Music for Future" Foundation.
How Not to Go Bankrupt on Black Friday: 5 Smart Shopping Tips
Unibank to Issue Subordinated Bonds for the First Time in Armenia
