Մերձդնեստրում ջեռուցումն անջատված է, հարյուրավոր ձեռնարկություններ կանգ են առել, հազարավոր մարդիկ՝ մնացել առանց աշխատանքի։ BBC-ի ռուսական ծառայության անդրադարձը Մոլդովայում ստեղծված իրավիճակին՝ թարգմանաբար։
Մոլդովայի ռուսամետ անկլավ Մերձդնեստրում հունվարի 1-ից անջատվել են ջեռուցումն ու տաք ջուրը՝ կապված Ուկրաինայի տարածքով դեպի Արևելյան Եվրոպայի երկրներ ռուսական գազի տարանցման դադարեցման և կուտակված պարտքի պատճառով Ռուսաստանի կողմից Մոլդովային մատակարարումները շարունակելուց հրաժարվելու հետ:
Մերձդնեստրյան «Տիրասպոլտրանսգազ» ընկերության տվյալներով՝ նոր տարվա առաջին օրը գազից զրկվել է շուրջ 75,000 տնային տնտեսություն: Եվս 116,000 բաժանորդ գազ կստանա կրճատված ծավալներով: Հիմնականում խոսքը բարձրահարկ շենքերի բնակիչների մասին է:
Մերձդնեստրի ընդհանուր բնակչությունը շուրջ 450,000 է:
Առանց գազի և ջեռուցման է մնացել նաև այսպես կոչված «անվտանգության գոտում» գտնվող 11 բնակավայր՝ Մերձդնեստրին սահմանակից, սակայն Մոլդովայի պաշտոնական վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում:
BBC-ի ռուսական ծառայության զրուցակից Մարինան Տիրասպոլից (Մերձդնեստրի մայրաքաղաք) ասել է, որ հունվարի 2-ին քաղաքում որոշ խանութներ արդեն բացվել են, և մարդիկ վերմակներ ու պլեդներ են գնում:
Նրա խոսքով՝ մեծ պահանջարկ ունեն նաև պատրաստման կարիք չունեցող մթերքները՝ թխվածքաբլիթներ, պրյանիկներ, հացաբուլկեղեն, պանիր և այլն: Մեկ գիշերվա ընթացքում հացի գները էապես բարձրացել են, իսկ հինգշաբթի առավոտյան հացի ընտրությունը շատ սահմանափակ է եղել:
Մարինայի խոսքերը հաստատում են տեղական լրատվամիջոցների հաղորդագրությունները՝ ամենապահանջված բատոնը մեկ օրում թանկացել է 45 կոպեկով և այժմ արժե 5,45 կոպեկ (Մերձդնեստրն օգտագործում է սեփական արժույթ՝ Մոլդովայի պաշտոնական արժույթից տարբեր):
Մերձդնեստրում կանգ են առել հարյուրավոր ձեռնարկություններ, և հազարավոր մարդիկ մնացել են առանց աշխատանքի: Նրանց աշխատանքային պայմանագրերը մնում են ուժի մեջ, սակայն դեռ պարզ չէ, թե ինչպես կփոխհատուցվի աշխատողներին հարկադիր պարապուրդը:
«Ճգնաժամն այնքան ծանր է, որ կարիք չկա թվարկել, թե որ ձեռնարկություններն են կանգնել: Կանգ են առել արդյունաբերական բոլոր ձեռնարկությունները, բացառությամբ միայն նրանց, որոնք զբաղվում են սննդամթերքի արտադրությամբ, այսինքն՝ անմիջականորեն ապահովում են Մերձդնեստրի պարենային անվտանգությունը: Մյուս ձեռնարկությունների, արդյունաբերական հատվածի համար էներգետիկ ռեսուրս չկա»,- հինգշաբթի հայտարարել է չճանաչված Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետության (ՄՄՀ) տնտեսական զարգացման նախարար Սերգեյ Օբոլոնիկը:
Մերձդնեստրյան իշխանությունների տվյալներով՝ երկրամասում 150 մանկապարտեզ և 130 դպրոց են մնացել առանց ջեռուցման, ինչը հարցականի տակ է դնում ամանորյա արձակուրդներից հետո երեխաների վերադարձն այս հաստատություններ:
Միևնույն ժամանակ, այս փուլում Օբոլոնիկը իրավիճակը բնութագրել է որպես կառավարելի և կանխատեսելի, թեև նշել է, որ ձեռնարկությունների աշխատանքի չափազանց երկար պարապուրդը կանդրադառնա նրանց վերագործարկման հնարավորության վրա:
Ի՞նչ անել
Ռոյթերսի փոխանցմամբ, Մերձդնեստրի առաջնորդ Վադիմ Կրասնոսելսկին հայտարարել է, որ թեև իրավիճակը պարզ չէ, սակայն ընդհանուր առմամբ իշխանությունները պատրաստ էին դրան։ «Իրավիճակը կբարելավվի: Մտածեք ձեր, ձեր ընտանիքների և հարազատների մասին»,- ասել է նա։
Սակայն դեռ պարզ չէ, թե ինչպես են մերձդնեստրյան իշխանությունները պատրաստվել ճգնաժամին և ինչ են մտադիր անել հետագայում:
Հինգշաբթի առավոտյան «Մոլդովագազ» ընկերությունը «Տիրասպոլտրանսգազին» պաշտոնական նամակ է ուղարկել, որում օգնություն է առաջարկել «ստեղծված ճգնաժամային իրավիճակում Դնեստրի ձախ ափի բնակիչներին էներգառեսուրսներով ապահովելու համար շուկայական պայմաններով ցանկացած եվրոպական գազային հարթակում բնական գազի գնումների կազմակերպման հարցում»: Այս մասին իր տելեգրամյան ալիքում հայտնել է «Մոլդովագազի» ղեկավար Վադիմ Չեբանը:
Նամակում նշվում է, որ բնական գազը կարող է մատակարարվել Մոլդովայի Հանրապետության սահման հնարավոր բոլոր այլընտրանքային տրանսպորտային երթուղիներով:
Այս առաջարկին մերձդնեստրյան իշխանությունների արձագանքի մասին դեռ ոչինչ հայտնի չէ:
Նախօրեին Մերձդնեստրի ճգնաժամային հանձնաժողովի նիստում հայտարարվել էր, որ տարածաշրջանում գազի պաշարները ներկայում կազմում են 13 մլն խմ, և դա միջին հաշվով կբավականացնի երկու շաբաթ:
Մերձդնեստրյան տարածաշրջանում էլեկտրաէներգիայի անջատումներ դեռ չկան: Ձախափնյակում տեղակայված Մոլդովական ՋԷԿ-ը շտապ անցել է քարածխի:
Փորձագետների գնահատմամբ՝ Դուբոսարի ՀԷԿ-ի հետ այն կկարողանա էլեկտրաէներգիա ապահովել 50 օրվա ընթացքում:
Դուբոսարի ՀԷԿ-ը
Ճգնաժամի պատճառը
«Նաֆթոգազ Ուկրաինա»-ի և ռուսական «Գազպրոմի» միջև 2019-ի դեկտեմբերին կնքված գազի մատակարարման տարանցման համաձայնագրի ժամկետը լրացել է 2024-ի դեկտեմբերի 31-ին, և Կիևը նախապես հայտարարել էր, որ չի երկարաձգելու այն:
Այս ֆոնին դեկտեմբերի կեսերին Մոլդովայի իշխանությունները երկրի էներգետիկ ոլորտում արտակարգ դրություն են մտցրել:
Կիևի որոշումը որոշակի խնդիրներ էր ստեղծում այնպիսի երկրների գազամատակարարման հարցում, ինչպիսիք են Մոլդովան, Սլովակիան, Հունգարիան և այլն, սակայն մնում էին մատակարարման այլընտրանքային տարբերակներ:
Մոլդովայի պարագայում Ռուսաստանն ինքն է որոշել լիովին դադարեցնել մատակարարումը:
Հոկտեմբերի 28-ին ռուսական «Գազպրոմը» «Մոլդովագազ» ընկերությանն ուղարկել է ծանուցում և հայտնել է, որ մոլդովական կողմի կողմից վճարային պարտավորությունների պարբերական չկատարման և «կուտակված պարտքի» կապակցությամբ Մոլդովայի Հանրապետություն բնական գազի մատակարարումները լիովին դադարեցվում են:
Ռուսական կողմի հաշվարկներով՝ Մոլդովայի գազի պարտքը կազմում է 709 մլն դոլար: Մոլդովան ընդունում է պարտքը միայն 8,6 մլն դոլարի չափով:
Նույն օրը «Մոլդովագազի» ղեկավար Վադիմ Չեբանը զգուշացրել է, որ այս քայլը նախևառաջ կազդի Մերձդնեստրի վրա, քանի որ աջափնյա Մոլդովայի (Քիշնևի կողմից կառավարվող տարածքի) համար իր ընկերությունը եվրոպական շուկաներում բավարար գազ է գնել, որը կբավականացնի մինչև 2025-ի ապրիլ:
Ռուսաստանը տարեկան մատակարարում էր շուրջ 2 մլրդ խմ գազ Մերձդնեստր:
ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Մոլդովան շարունակում էր կախված մնալ ռուսական գազից, և քանի դեռ երկրում իշխանության էին Մոսկվային հավատարիմ ուժերը, նրանք ապավինում էր արտոնյալ գներով գազի անխափան մատակարարումները:
Մայա Սանդուի արևմտամետ կառավարության գալով Ռուսաստանը գազը սկսեց օգտագործել որպես քաղաքական զենք:
