Թուրքական հետքը Ղազախստանում. հայացք Հայաստանից
politexpert.net-ը գրում է, որ Հայաստանը հեռու է Ղազախստանից, բայց Երևանն ամենևին էլ անտարբեր չէ այն ամենի նկատմամբ, ինչ այսօր կատարվում է այնտեղ։ PolitExpert-ի սյունակագիր Ռուբեն Մարգարյանը դրա մի քանի պատճառներ է նշել:
Նախ Երևանը պարզապես պարտավոր է ուշադիր հետևել բոլոր այն իրադարձություններին, որտեղ երևում է թուրքական հետքը հաշվի առնելով այն, որ Անկարան հետևողականորեն ամրապնդում է իր դիրքերը տարածաշրջանում։ Դա արդեն իսկ դրսևորվել է 44-օրյա պատերազմի ընթացքում Անկարայի կողմից Ադրբեջանին ուղղակի ռազմական օգնություն տրամադրելու միջոցով։ Այժմ Անկարան դիվանագիտորեն է գործում հայտարարելով Երևանի հետ հարաբերությունները բարելավելու պատրաստակամության մասին, բայց միայն հաշվի առնելով նաև Բաքվի պայմանները։ Իսկ դրանց թվում է Հայաստանի տարածքով դեպի Նախիջևան ինքնիշխան միջանցքի տրամադրումը և Արցախին աջակցելուց Երևանի հրաժարումը նախատեսող խաղաղության պայմանագրի ստորագրումով։
Կենտրոնական Ասիայում Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը վարում է «թուրքական աշխարհ»-ի տարածման քաղաքականություն։ Արդեն ստեղծվել է Թյուրքական պետությունների կազմակերպությունը, հայտարարվել են ինտեգրացիոն ծրագրեր՝ ընդհուպ մինչև «Մեծ Թուրանի» միացյալ բանակի ստեղծումը։ Ղազախստանն ակտիվորեն է մասնակցում այդ բոլոր գործընթացներին։ Չնայած այն հանգամանքին, որ, ընդհանուր առմամբ, Նուր-Սուլթանի և Երևանի միջև առկա են հավասարազոր հարաբերություններ, հայ-ադրբեջանական դիմակայության հարցերում Ղազախստանն ավելի հաճախ է դիրքավորվում Բաքվի դիրքորոշման ուղղությամբ։ Այդպես էր Նուրսուլթան Նազարբաևի նախագահության ժամանակ, և այդպես է հիմա՝ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևի օրոք, ով թյուրքալեզու պետությունների գագաթնաժողովում շնորհավորել էր Իլհամ Ալիևին Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության վերականգնման կապակցությամբ։ Այսինքն շնորհավորել էր ՀԱՊԿ-ում և ԵԱՏՄ-ում Ղազախստանի դաշնակցի նկատմամբ տարած հաղթանակի կապակցությամբ։ ՀԱՊԿ-ի զուսպ արձագանքը Ադրբեջանի հետ սահմանային վեճերում Հայաստանի աջակցության խնդրանքներին, ի թիվս այլ բաների, բացատրվում էր Բաքվի և Աստանայի սերտ հարաբերություններով։ Բայց այսօր իրողություններն այնպիսին են, որ Տոկաևին կարգուկանոնը վերականգնելու հարցում աջակցություն է ցուցաբերում ոչ թե «Մեծ Թուրանի» բանակը, այլ ՀԱՊԿ-ը, այդ թվում Հայաստանը, որի առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանը օպերատիվ կերպով է արձագանքել Ղազախստանի օգնության կոչին։ Ինչն, ի դեպ, իր վրա է ուղղել բազմաթիվ քննադատական սլաքներ սկսած տեղացի արևմտամետներից և վերջացրած Գարրի Կասպարովով: Երևանն իսկապես շահագրգռված է Ղազախստանում բնականոն կյանքի վերականգնման մեջ, թեկուզ միայն այն պատճառով, որ քաոսը ի վերջո կհանգեցնի թուրքական գործոնի ուժեղացմանը, որն արդեն իսկ ուժեղ է այդ հանրապետության հարավային շրջաններում։
Երևանի հետաքրքրության վրա ազդող մեկ այլ գործոն էլ այն է, որ Ղազախստանի իրադարձությունները կարծես թե ՀԱՊԿ-ի ուժի փորձություն է։ Եթե հնարավոր լինի օգտակար կերպով իրականացնել խաղաղապահ առաքելությունը, դա կնպաստի կազմակերպության հեղինակության բարձրացմանը։ Երևանը հույս ունի, որ ՀԱՊԿ-ի հաջողությունը Ղազախստանում կնպաստի անդամ երկրների համախմբմանը և արդյունքում նրանց ավելի ակտիվ ներգրավմանը հայ-ադրբեջանական վեճերի կարգավորման գործընթացում։ Նկատենք, որ ի տարբերություն ՀԱՊԿ երկրների, որոնք միանշանակ աջակցություն են հայտնել Ղազախստանի նախագահին, Անկարան և Բաքուն սկզբում զուսպ են արձագանքել այնտեղ տեղի ունեցող իրադարձություններին։ Թուրքիայի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարները հեռախոսով քննարկել են իրավիճակը եզրափակելով այն խաղաղ կարգավորման մասին ընդհանուր ցանկությունների արտահայտություններով։ Բայց այն բանից հետո, երբ ակնհայտ դարձավ ՀԱՊԿ-ի ներգրավվածությունը և տեղեկություններ հայտնվեցին, որ Տոկաևին հաջողվում է իրավիճակը վերահսկողության տակ առնել, Էրդողանը անհանգստացավ և սկսեց բանակցել թյուրքական միության մաս կազմող պետությունների ղեկավարների հետ։
Վերջապես երրորդ գործոնը այն է, որ Ղազախստանում ապրում է մոտ 25 հազար հայ։ Հայաստանի խորհրդարանի նախկին պատգամավոր, քաղաքական դիտորդ Արման Աբովյանը գրել է, որ «Ղազախստանում վաղուց է նկատվում բնակչության ակտիվ թուրքացում հակահայկական քարոզչության տարրերով»։ Եվ դա միայն խոսքեր չեն: 2018 թվականին Կարագանդայում կենցաղային հակամարտությունը վերածվել էր զանգվածային ծեծկռտուքի ղազախների և հայերի միջև։ Բարեբախտաբար, ջարդերը ժամանակին կանխվել էին։
Ամփոփում. Երևանն ակնկալում է, որ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասի կանխատեսումը ճիշտ կստացվի, և իրավիճակը Ղազախստանում կկայունանա, եթե ոչ մի քանի օրվա ընթացքում, ապա շաբաթների ընթացքում։ Բայց Հայաստանում էլ են հասկանում, որ նման ուժի պայթյունի օջախները հնարավոր չէ կարճ ժամանակում ամբողջությամբ վերացնել, քանի որ դրանք պատահականորեն չեն առաջացել։ Կիսելով Տոկաևի կարծիքը, որ անկարգությունների հետևում կանգնած են արտաքին ուժեր, Երևանի շատ փորձագետներ վստահ են. հենց թուրքական գործոնն է այդ ուժը... Իսկ հիմա նաև տեղեկություններ են հայտնվել, որ Ղազախստանում ապստամբները գրավել են շինություններ օգտագործելով Թուրքիայում արտադրված զենքեր։
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը
IDBank warmly hosted children from the "Music for Future" Foundation.
How Not to Go Bankrupt on Black Friday: 5 Smart Shopping Tips
Unibank to Issue Subordinated Bonds for the First Time in Armenia
Shop at Yerevan Mall and pay with Idram for a chance to win gifts
Ucom and SunChild NGO Install Solar Plant in Malishka Community
Instant idcoin ahead of Black Friday
80% Discount on IDBank’s Travel Card Services for Black Friday!
Idram is now available on Wildberries!
